बाबासाहेब आंबेडकर खटले :आंबेडकर यांनी चालवलेले प्रसिद्ध खटले कोणते?

Which femous cases Ambedkar run?

📘 प्रस्तावना—-

बाबासाहेब आंबेडकर खटले : बाबासाहेब आंबेडकर यांनी चालवलेले प्रसिद्ध खटले – समाजस्वास्थ्य, डांगे-मिरजकर, खोत प्रथा आणि सावंतवाडी खुन प्रकरण यावर आधारित सविस्तर माहिती. जाणून घ्या न्यायासाठी लढणाऱ्या महानायकाची न्यायप्रेमी भूमिका.

भारताच्या संविधानाचे शिल्पकार डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर हे केवळ कायदेतज्ज्ञ नव्हते, तर सामाजिक न्यायासाठी झगडणारे महान मानवतावादी होते. त्यांनी केवळ कायदे बनवले नाहीत तर अनेक प्रसंगी न्यायालयात सामान्यांचा आवाज बनून लढले. त्यांनी चालवलेले काही खटले आजही न्यायप्रेमी समाजासाठी प्रेरणास्थान आहेत.

१. समाजस्वास्थ्य खटला – रघुनाथराव दुर्वे प्रकरण—

या प्रकरणात रघुनाथराव दुर्वे नावाच्या चित्रकाराने नग्न स्त्रीचे चित्र प्रदर्शनात ठेवले होते. त्यावर आक्षेप घेऊन त्याच्यावर खटला दाखल झाला. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी दुर्वेची बाजू लढवत “भारतीय समाज लैंगिकतेबाबत आजारी आहे. कला हे अभिव्यक्तीचे माध्यम असून, समाजाने वैचारिक परिपक्वतेने त्याकडे पाहिले पाहिजे.” असे ठाम मत मांडले.

हा खटला हरला असला तरी बाबासाहेबांनी समाजाच्या मानसिकतेवर जे भाष्य केले ते आजही विचारप्रवृत्त करणारे आहे. त्यामुळे हा केवळ एक कला किंवा नग्नतेचा खटला नव्हता, तर तो समाजस्वास्थ्याचा आरसा ठरला.

२. डांगे, मिरजकर खटला – मजदूर हक्कासाठी लढा—-

या खटल्यात बाबासाहेबांनी कम्युनिस्ट विचारसरणीचे नेते श्रीपाद अमृत डांगे आणि मिरजकर यांचे प्रतिनिधित्व केले. मुंबईतील एका कामगार संपाच्या वेळी पोलिसांनी त्यांच्यावर देशद्रोहाचे आरोप लावले.

बाबासाहेबांनी त्या आरोपांना जोरदार प्रत्युत्तर दिले. “कामगार हक्क मागतात ते देशद्रोही नाहीत, तर शोषणाविरुद्ध लढणारे देशभक्त आहेत,” असे त्यांनी कोर्टात ठासून सांगितले. या खटल्यात बाबासाहेब यशस्वी ठरले आणि डांगे, मिरजकर यांची निर्दोष सुटका झाली.

३. कोकणातील खोत प्रकरणाचा खटला : भुमिनिष्ठ शोषणाविरुद्ध लढा—

कोकणात खोत प्रथा ही शेतकऱ्यांवर अन्याय करणारी व्यवस्था होती. खोत हे जमीनदार असून त्यांनी शेतकऱ्यांकडून जबरदस्तीने कर वसूल केला जात असे.

बाबासाहेबांनी या शोषणविरोधात न्यायालयात आवाज उठवला. त्यांनी खोत प्रथेच्या अन्यायकारकतेवर प्रकाश टाकला आणि शेतकऱ्यांचे हक्क स्पष्ट केले. त्यांच्या युक्तिवादामुळे शेतकऱ्यांना न्याय मिळाला. हा खटला त्यांच्या शेतकरी समर्थक विचारांचा आदर्श उदाहरण होता.

४. सावंतवाडी खुन खटला : सामान्यांसाठी न्यायाची लढाई—-

सावंतवाडीत एका गरीब व्यक्तीवर खोटा खुनाचा आरोप लावण्यात आला होता. आरोपी अत्यंत गरीब असून त्याच्याकडे कायदेशीर मदतीचे कोणतेही साधन नव्हते.

बाबासाहेबांनी विनामूल्य त्याचे प्रतिनिधित्व केले. त्यांनी न्यायालयात भक्कम युक्तिवाद सादर करत, पोलिसांचा खोटा साक्षीपुरावा फोडला. शेवटी न्यायालयाने आरोपीला निर्दोष घोषित केले. हा खटला बाबासाहेबांच्या “न्याय सर्वांसाठी” या तत्त्वज्ञानाची साक्ष आहे.

बाबासाहेबांचे न्यायतत्त्वज्ञान—-

डॉ. आंबेडकरांचा न्यायाकडे पाहण्याचा दृष्टिकोन नेहमीच समाजहिताचा आणि शोषितांचा आवाज बनण्याचा राहिला. त्यांनी कायद्याचा उपयोग केवळ न्यायालयीन चार भिंतीत न करता, तो समाज बदलण्याचे एक साधन म्हणून केला.

निष्कर्ष—-

बाबासाहेब आंबेडकर यांनी चालवलेले हे खटले केवळ न्यायालयीन प्रकरणे नव्हती, तर ते सामाजिक क्रांतीची पावले होती. त्यांनी न्यायमूल्यांना समाजात रुजवले, शोषितांचा आवाज बुलंद केला आणि भारतीय लोकशाहीच्या गाभ्यात न्यायाची मशाल पेटवली.

🔗 डाक्टर बाबसाहेब आंबेडकरांबद्दल अधिक माहिती वाचा खालील लिंकवर क्लिक करून ••••••••

1.https://www.drambedkarbooks.com

2. https://www.ambedkar.org

3.https://www.maharashtra.gov.in – महाराष्ट्र शासन सामाजिक न्याय विभाग

4.https://www.archive.org/details/drambedkar

‘सत्यशोधक न्यूज च्या आणखीन बातम्या आणि लेख वाचा खालील लिंकवर क्लिक करून •••• 

Samatecha Surya Shahu Maharaj:  समतेचा सूर्य – शाहू महाराज

माझी बायको माझी मेव्हणी: हास्याची ट्रीट – Trupti Films Production च्या लघुपटाचे चित्रिकरण पुण्यात संपन्न ! 

आवडल्यास नक्की शेअर करा!
“न्यायासाठी लढणाऱ्या महामानवाची ही कथा, आजही प्रेरणादायी आहे!”

About The Author

Dr.Nitin Pawar

डॉ. नितीन पवार (D.M.S. – Management)
पत्रकार, संपादक, लेखक, ब्लॉगर व मानव अधिकार कार्यकर्ते.
शिरूर (पुणे) येथील रहिवासी.
सत्य, निष्पक्ष आणि समाजाभिमुख पत्रकारितेद्वारे ग्रामीण भागाचा आवाज बुलंद करण्यासाठी कार्यरत.
📧 np197512@gmail.com | 🌐 www.shirurnews.com

See author's posts